Rosalynn Carter
 Rosalynn Carter (1978) | |
| Pełne imię i nazwisko |
Eleanor Rosalynn Smith Carter |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
18 sierpnia 1927 |
| Data i miejsce śmierci |
19 listopada 2023 |
| Pierwsza dama Stanów Zjednoczonych | |
| Okres |
od 20 stycznia 1977 |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| |
| Odznaczenia | |
| |
Rosalynn Carter, właśc. Eleanor Rosalynn Smith Carter (ur. 18 sierpnia 1927 w Plains, zm. 19 listopada 2023 tamże) – amerykańska działaczka społeczna, żona 39. prezydenta Stanów Zjednoczonych Jimmy’ego Cartera i pierwsza dama Stanów Zjednoczonych w latach 1977–1981.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Eleanor Rosalynn Smith urodziła się 18 sierpnia 1927 niedaleko Plains w stanie Georgia, jako córka farmera i mechanika samochodowego, Wilburna Edgara Smitha i jego żony Frances Allethy[1]. Miała troje młodszego rodzeństwa[1]. W 1940 roku zmarł na białaczkę jej ojciec[2]. 13-letnia Rosalynn zaczęła wówczas pracować dorywczo na poczcie, w salonie fryzjerskim, a także szyła stroje ślubne[2]. Standard życia Smithów znacznie się pogorszył[2].
Uczęszczała do szkoły średniej, w której pierwszy raz zdała sobie sprawę z nierówności rasowej[2]. W 1944 skończyła szkołę i poszła do junior college’u Georgia Soutwesern w Americus, gdzie poznała swojego przyszłego męża, Jimmy’ego Cartera[3]. Kiedy latem 1945 roku przyszły prezydent przebywał na urlopie w Plains, zaczął się spotykać z Rosalynn[3]. W okresie świąt Bożego Narodzenia Carter oświadczył się Smith, lecz ta odrzuciła propozycję małżeństwa, twierdząc, że jest na to za wcześnie[4]. Dwa miesiące później Carter ponownie się jej oświadczył i tym razem został przyjęty[5]. Ich ślub odbył się 7 lipca 1946[6]. Miesiąc miodowy spędzili w Chimney Rock[5].
Z racji zawodu Cartera, który był oficerem US Navy, często zmieniała z mężem miejsca zamieszkania – mieszkali m.in. w Norfolk, Honolulu, San Diego czy New London[5]. W 1953 roku Carter zrezygnował ze służby w marynarce i wraz z żoną powrócili do Plains, gdzie zajęli się uprawą orzeszków ziemnych[7]. Rosalynn, oprócz prowadzenia domu, zajmowała się księgowością[7]. W 1962 roku wzięła udział w kampanii wyborczej męża, który kandydował do Senatu stanowego Georgii[8]. Cztery lata później ponownie agitowała na rzecz Cartera, gdy ubiegał się o stanowisko gubernatora stanu[8]. Wówczas przegrał wybory, ale cztery lata później udało mu się zwyciężyć[8]. Rosalynn jako pierwsza dama Georgii zajęła się problemem dzieci niepełnosprawnych oraz programem upiększania autostrad i reformą więziennictwa[8]. W 1976 roku Partia Demokratyczna nominowała Cartera na kandydata w wyborach prezydenckich[9]. W czasie kampanii, Jimmy i Rosalynn oddzielnie podróżowali po kraju aby dotrzeć do większej liczby wyborców[9]. Z racji dużego wysiłku włożonego w kampanię przyszła pierwsza dama zyskała przydomek „Stalowa Magnolia”[9].
Zaraz po wprowadzeniu się do Białego Domu uzgodniła z Betty Ford usprawnienie działalności zespołu pierwszej damy[10]. Ustaliły, że należy zreorganizować pracę wschodniego skrzydła w taki sposób, by łatwiej było skoordynować pracę z zespołem prezydenta (zachodniego skrzydła)[10]. W pierwszym roku prezydentury męża zauważyła, że poziom wydatków w Białym Domu jest bardzo duży, bowiem wiele spośród nich ponosi bezpośrednio pierwsza rodzina[10]. Jako pierwsza dama starała się to zmienić, jednak prezydent odmówił, mając na uwadze nadużycia finansowe w administracji Nixona[11]. Często była wysyłana z oficjalną misją dyplomatyczną[12]. W 1977 roku udała się do Ameryki Południowej by promować demokrację, prawa człowieka i utworzyć strefę bezatomową[12]. Ponadto odwiedziła obozy uchodźców w Tajlandii[12]. W 1978 reprezentowała Stany Zjednoczone w Rzymie, na pogrzebie Pawła VI, a rok później witała Jana Pawła II w Bostonie[13].
Często konsultowała decyzje męża i wpływała na nie[11]. Brała udział w posiedzeniach gabinetu, choć nie zabierała tam głosu[14]. Doradzała także w sprawach personalnych[14]. Aby usprawnić sprawy urzędowe, raz w tygodniu (w środy) jadała roboczy lunch z Carterem, na wzór poniedziałkowego lunchu prezydenta z wiceprezydentem[15]. Nie zawsze zgadzała się z mężem w sprawach światopoglądowych, np. była przeciwna karze śmierci i była zwolenniczką aborcji[15].
W sprawach społecznych głównie skupiła się na opiece nad osobami niepełnosprawnymi i chorymi umysłowo[16]. Na jej wniosek prezydent złożył projekt powołania Komisji Zdrowia Psychicznego, która została utworzona uchwałą Kongresu w 1980 roku[16]. Pierwsza dama została honorową przewodniczącą Komisji, jednak administracja Reagana znacznie obniżyła wydatki na prace organizacji[16]. Carter propagowała także programy opieki dla osób starszych (rozszerzenie świadczeń społecznych) i utworzenie ośrodków opieki dziennej dla dzieci[17]. Agitowała na rzecz zwiększenia liczy kobiet w administracjach publicznych[17]. Była rozczarowana, kiedy ratyfikacja poprawki konstytucyjnej dotycząca równouprawnienia kobiet nie powiodła się[17].
Gdy w 1980 roku Carter ubiegał się o reelekcję, pierwsza dama ponownie podróżowała po kraju, przemawiając na wiecach i konwencjach[18]. Mimo to Jimmy poniósł porażkę z Ronaldem Reaganem, po czym Carterowie opuścili Biały Dom, przenosząc się do rodzinnego Plains[19]. Powrócili do uprawy orzeszków ziemnych i zaangażowali się w działalność społeczną[19]. W 1981 roku Rosalynn została członkiem rady dyrektorów Krajowego Stowarzyszenia Chorób Psychicznych[19]. Sześć lat później założyła Rosalynn Center Institute for Caregiving przy Georgia Southwestern University[20]. Instytucja ta zajmuje się współpracą organizacji charytatywnych z osobami prywatnymi chcącymi udzielać pomocy[21]. Ponadto zajmuje się osobami niepełnosprawnymi i cierpiącymi na choroby psychiczne[20]. Dzięki jej wysiłkom, jesienią 2008 roku Kongres uchwalił ustawę ułatwiającą ubezpieczenia dla osób chorych umysłowo[20]. Była pierwsza dama jest także przewodniczącą Międzynarodowego Komitetu Liderów Kobiecych na Rzecz Zdrowia Psychicznego[20].
Za swoją działalność została odznaczona nagrodą Into the Light przez National Mental Heath Assosiation (1997), nagrodą UNICEF (1999) i Medalem Wolności (1999)[22].
30 maja 2023 rodzina Carterów wydała oświadczenie, w którym poinformowała, że była pierwsza dama choruje na demencję[23]. Od 17 listopada 2023 znajdowała się pod domową opieką hospicyjną[24]. Dwa dni później zmarła w swojej rezydencji w Plains w stanie Georgia[24]. Była drugą po Bess Truman najdłużej żyjącą pierwszą damą Stanów Zjednoczonych[25].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Wychowała się w rodzinie metodystów[2]. Po poznaniu Jimmy’ego Cartera została baptystką[2]. Z mężem miała trzech synów: Johna Williama (ur. 1947), Jamesa Earla III „Chipa” (ur. 1950), Donnela Jeffreya (ur. 1952) i córkę Amy Lynn (ur. 1967)[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Pastusiak 2012 ↓, s. 546.
- ↑ a b c d e f Pastusiak 2012 ↓, s. 547.
- ↑ a b Pastusiak 2012 ↓, s. 548.
- ↑ Pastusiak 2012 ↓, s. 549.
- ↑ a b c d Pastusiak 2012 ↓, s. 550.
- ↑ Rosalynn Carter, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-03-23] (ang.).
- ↑ a b Pastusiak 2012 ↓, s. 551.
- ↑ a b c d Pastusiak 2012 ↓, s. 552.
- ↑ a b c Pastusiak 2012 ↓, s. 553.
- ↑ a b c Pastusiak 2012 ↓, s. 556.
- ↑ a b Pastusiak 2012 ↓, s. 557.
- ↑ a b c Pastusiak 2012 ↓, s. 561.
- ↑ Pastusiak 2012 ↓, s. 562.
- ↑ a b Pastusiak 2012 ↓, s. 545.
- ↑ a b Pastusiak 2012 ↓, s. 559.
- ↑ a b c Pastusiak 2012 ↓, s. 563.
- ↑ a b c Pastusiak 2012 ↓, s. 564.
- ↑ Pastusiak 2012 ↓, s. 565.
- ↑ a b c Pastusiak 2012 ↓, s. 567.
- ↑ a b c d Pastusiak 2012 ↓, s. 569.
- ↑ Pastusiak 2012 ↓, s. 568.
- ↑ Pastusiak 2012 ↓, s. 567–568.
- ↑ Była Pierwsza Dama USA cierpi na demencję. Opublikowano oświadczenie rodziny. RMF24. [dostęp 2023-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ a b Nie żyje była pierwsza dama USA Rosalynn Carter. Rzeczpospolita. [dostęp 2023-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ Jimmy Carter set to lead presidents, first ladies in mourning and celebrating Rosalynn Carter. Associated Press. [dostęp 2023-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Longin Pastusiak: Panie Białego Domu. Toruń: Adam Marszałek, 2012. ISBN 978-83-7780-322-6. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Rosalynn Smith Carter. Biały Dom. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
